نویسنده: دکتر محمدکاظم شاهمرادی

عمل انحراف بینی؛ کمک به بهبود تنفس و باز کردن مجاری بینی

عمل انحراف بینی یا سپتوپلاستی یک جراحی جزئی است که مزایای عمده ای برای بسیاری از افراد دارد. این جراحی قادر به باز کردن مجرای بینی و کمک به بهبود وضیت تنفس شما است. در حالی که سپتوپلاستی یک رویکرد متداول است، با این حال ممکن است برای همه افراد  مناسب نباشد. بنابراین، اگر در تنفس از طریق بینی مشکل دارید، پولیپ یا انحراف تیغه بینی دارید، بهترین دکتر عمل بینی در تهران باید علت آن را مشخص کند. 

منظور از عمل انحراف بينی يا سپتوپلاستی چيست؟

عمل انحراف بینی، نوعی جراحی بینی برای صاف کردن سپتوم یا تیغه بینی دارای انحراف است. سپتوم که در بزرگسالان حدود 7 سانتی متر طول دارد و متشکل از غضروف و استخوان است؛ داخل بینی را به دو حفره یا سوراخ بینی تفکیک می‌کند.
سپتوم دارای انحراف به تیغه‌ای گفته می‌شود که به جای صاف بودن، کج یا خمیده است و به دلیل این انحراف خود قادر به مسدود کردن یک یا هر دو سوراخ بینی است و همین مسئله منجر به اختلال در جریان هوا می‌شود. تیغه بینی ممکن است در اثر آسیب منحرف شود، اما احتمال آن وجود دارد که فرد از بدو تولد دچار انحراف باشد.

آيا عمل انحراف بينی يک جراحی بزرگ محسوب می شود؟

خیر. عمل انحراف بینی  یک عمل جزئی و کم خطر است. ریکاوری پس از جراحی معمولاً چند روز به طول می انجامد و به طور متوسط بیمار برای بهبودی پس از جراحی به یک هفته زمان برای استراحت نیاز دارد. با این حال این جراحی نیز مانند هر جراحی دیگری، با خطراتی از جمله خونریزی، عفونت و بی حسی همراه است.

چه افرادی نيازمند جراحی عمل انحراف بينی هستند؟

افرادی که تیغه بینی آنها دچار انحراف است و یا به انسداد بینی مبتلا هستند احتمالاً نیاز به عمل انحراف بینی داشته باشند. علاوه بر این، پزشکان ممکن است جراحی بینی برای بهبود انحراف را به اشخاص زیر توصیه کنند:

♦   برای برداشتن پولیپ بینی

♦  برای درمان سینوزیت مزمن

♦  برای توقف خونریزی‌های مکرر و مزمن بینی با شیوع کم

♦   برا رسیدگی و رفع سایر مشکلات مسدود کننده مسیر هوایی بینی 

در حالی که عمل انحراف بینی اغلب به عنوان یک رویکرد مستقل انجام می شود، احتمالاً پزشک متخصص سپتوپلاستی و جااندازی استخوان داخل بینی (شاخک بینی) را توصیه کند. در حین جااندازی شاخک بینی، جراح اندازه ساختارهای کوچک و استخوانی، داخل بینی بیمار را کاهش می دهد.
انجام جراحی بینی دارای انحراف بیشتر در نوجوانان و بزرگسالان صورت می‌گیرد. در حالی که به طور کلی این جراحی برای کودکان خردسال انجام نمی‌شود، ممکن است در برخی موارد خاص پزشک متخصص ممکن است عمل انحراف بینی را به پزشک متخصص توصیه کند.

مزايای انجام عمل انحراف بينی چيست؟

سپتوپلاستی یا عمل انحراف بینی می تواند منجر به بهبود جریان هوا از طریق مجاری بینی شود. این جراحی بینی قادر به ایجاد چندین مزیت است. به عنوان مثال، سپتوپلاستی:

♦   جراحی بینی قادر به درمان مشکلات تنفسی است که برای بیمار بواسطه انحراف تیغه بینی، پولیپ بینی یا سایر شرایط مشابه بروز خواهد کرد.

♦    جراحی بینی قادر به کاهش یا رفع خروپف بیمار بوده و باعث می‌شود وی در طول شب استراحت بهتری داشته باشد.

♦    این جراحی بینی با کمک به تخلیه سینوس های بینی، عفونت های سینوسی را به میزان قابل توجهی کاهش خواهد داد.

خطرات يا عوارض عمل انحراف بينی چيست؟

عوارض عمل انحراف بینی بسیار نادر است. با این حال درست مشابه هر روش جراحی دیگری، در صورتی که این جراحی توسط پزشک غیرمتخصص یا فاقد تبحر کافی انجام شود خطرات احتمالی ذیل ممکن است بروز کند. این خطرات شامل موارد ذیل است:

♦   خونریزی شدید

♦   عفونت

♦   جای زخم (هرچند زخم ایجاد شده به دلیل وجود داخل بینی معمولاً قابل مشاهده نیست).

♦   ایجاد سوراخی در تیغه بینی

♦  بی حسی موقتی بینی و دندان ها

♦   سندرم شوک سمی (نادر).

♦   نشت مایعات از پشت سینوس (نادر)

ضرورت عمل انحراف بينی چيست؟

بینی منحرف شده و تیغه آن قادر به دشوار ساختن فرآیند تنفس است، از همین رو ضروری است حتما انجام اقدامات خاص برای رفع انحراف صورت گیرد.
تیغه بینی در حقیقت دیواره نازکی متشکل از استخوان و غضروف است که منجر به تفیفک سوراخ های راست و چپ بینی می شود. در اکثر مردم تیغه بینی حداقل کمی خارج از مرکز است. چنانچه دیواره بینی خیلی کج باشد این مسئله به معنی انحراف سپتوم یا تیغه بینی است. این مسئله در گروهی از افراد به صورت کاملاً مادرزادی است و در برخی دیگر آسیب بینی عامل بینی دارای انحراف است.
چنانچه دچار انحراف تیغه بینی هستید که تاثیری بر تنفس شما ندارد یا منجر به عفونت های مکرر سینوسی، موسوم به سینوزیت نمی شود، احتمالاً می توانید آن را به حال خود رها کنید. احتمالاً بخواهید با پزشک خود در مورد درمان های غیر جراحی برای بهبود انحراف خود صحبت کنید.
در شرایطی که بینی دارای انحراف شما منجر به انسداد یک یا هر دو سوراخ بینی شده، تا حدی که تنفس از طریق بینی دشوار یا غیرممکن می‌شود، احتمالاً بخواهید رویکرد جراحی را در نظر بگیرید.
گرفتگی بینی قادر به ایجاد بستری برای رشد باکتری ها است. این مسئله منجر به عفونت و التهاب دردناکی می‌شود که به احتمال بسیار فرآیند بهبودی را طولانی می‌کند. 

علائم انحراف تيغه بينی شامل چه مواردی است؟

افرادی که به انحرافات خفیف تا متوسط تیغه بینی مبتلا هستند احتمالاً هیچ علائمی خاصی نداشته باشد، در حالی که بیماران مبتلا به انحراف تیغه بینی شدید احتمالاً در تنفس از طریق بینی مشکل داشته باشند که همین علامت یکی از شایع ترین علائم بینی دارای انحراف است. سایر علائم دیگر مرتبط با انحراف تیغه بینی شامل موارد زیر خواهد بود:

♦   انسداد یک یا هر دو سوراخ بینی و کاهش جریان هوا 

♦   گرفتگی بینی، گاهی صرفاً در یک سمت بینی

♦     خونریزی بینی

♦   عفونت های مکرر سینوسی

♦   درد صورت

♦  سردرد

♦    ترشحات پشت حلق

♦  خروپف یا مشکل در تنفس در شب

چه زمانی بايد برای عمل انحراف بينی به پزشک متخصص مراجعه کرد؟

چنانچه به طور مداوم در نفس کشیدن از طریق بینی دچار مشکل هستید، ضروری است به پزشک متخصص مراجعه کنید. احتمالاً این مشکل در تنفس در پی انسداد ناشی از انحراف تیغه بینی، پولیپ بینی یا شرایط دیگر بروز کرده باشد. در چنین شرایطی و برای بهبود تنفس بینی سپتوپلاستی احتمالاً بهترین گزینه درمانی برای شما خواهد بود.
اگر اخیراً تحت عمل انحراف تیغه بینی قرار گرفته‌اید، در صورت مشاهده موارد زیر باید با پزشک متخصص خود مشورت کنید:

♦   مشکل در تنفس

♦   خون دماغ شدید و غیر قابل کنترل

♦   درد تشدید شونده و غیرقابل بهبود با دارو

♦  تب شدید

♦  لرز

♦   سردرد

♦  سرگیجه

♦   سفتی گردن

آيا عمل انحراف بينی همان رينوپلاستی است؟

خیر. رینوپلاستی نوعی از جراحی بینی است بر تغییر ظاهر خارجی بینی یا بر روی استحکام ساختاری بینی شما تمرکز دارد، حال آنکه جراحی بینی دارای انحراف، ساختارهای داخلی بینی را هدف قرار می دهد. رینوپلاستی به طور کلی یک عمل جراحی زیبایی است، در حالی که سپتوپلاستی یا جراحی انحراف عملکرد را بازیابی می کند.

نحوه تشخيص عمل انحراف بينی چگونه است؟

برای تشخیص عمل انحراف بینی، پزشک ابتدا با کمک دستگاهی بنام اسپکولوم سوراخ های بینی شما را معاینه می کند. پزشک متخصص محل قرارگیری انحراف تیغه بینی و تأثیر آن بر اندازه سوراخ‌های بینی را  مورد بررسی قرار می‌دهد. 
برای کسب اطلاعات بیشتر جهت تشخیص مناسب ممکن است پزشک متخصص با پرسیدن سوالاتی در خصوص خواب، خروپف، مشکلات سینوسی و مشکل تنفس بیمار خواهد پرسید.

نحوه درمان انحراف تيغه بينی چگونه انجام می شود؟

در بیشتر موارد، درمان انحراف تیغه بینی ضروری نیست. برای انحراف تیغه بینی شدید، جراحی یک گزینه درمانی بسیار رایج است. با توجه به هزینه های این جراحی، خطرات یا عوامل دیگر، برخی از افراد مبتلا به انحراف سپتوم تمایلی به عمل جراحی ندارند. هرچند سایر گزینه های درمانی نیز وجود دارد که ممکن است انحراف سپتوم را برطرف نکنند، اما می توانند علائم همراه آن را  تاحد زیادی کاهش دهند.
برای کمک به علائم، درمان بر اصلاح آن مشکل متمرکز است. درمان های رایج برای علائم عبارتند از:

♦  ضد احتقان ها

♦   آنتی هیستامین ها

♦   اسپری استروئیدی بینی

♦    نوارهای بینی

انحراف بينی بعد از عمل به چه دلايلی بروز می کند؟

پس از جراحی احتمال آن وجود دارد که بینی فرد دچار انحراف گردد. انحراف بینی بعد از عمل به طور معمول برای آن گروه از افرادی بروز می‌کند که به میزان قابل توجهی زاویه نوک بینی تا تیپ بینی خود را تغییر می‌دهند.
توجه به این نکته ضروری است که دستیابی به یک بینی بدون تقارن تنها در حیطه یک متخصص چیره دست است.
علت انحراف بینی بعد از عمل بینی شامل موارد ذیل است:

♦    جابجایی استخوان بینی پس از جراحی است. در دوره نقاهت بینی به دلیل ضعف ساختار بینی در طی جراحی احتمال تغییر فرم بینی بسیار محتمل است و نیازمند مراقبت بسیاری است.

♦   انحراف تیغه بینی در فرآیند جراحی و آسیب به بینی روی می‌دهد.

♦   انحراف بینی به دلیل مراقبت‌های پس از جراحی نامناسب بروز کرده است.

♦   کشیدن شدن ورم لایه نازک بینی به سمت نوک آن در اثر نیروی جاذبه نیز می‌تواند عامل بینی دارای انحراف باشد.

♦   خذف بیش از حد غضروف یک سمت بینی در حین جراحی نسبت به سمت دیگر بینی علت دیگر انحراف بینی بعد از عمل است.

♦   زخم‌های ایجاد شده در طول جراحی بینی می‌تواند عامل دیگر انحراف بینی باشد.

بهبودی بعد از عمل انحراف بينی موسوم به سپتوپلاستی چگونه است؟

در طول پروسه بهبودی پس از جراحی سپتوپلاستی، پزشک متخصص احتمالاً داروهای خاصی را جهت تسریع روند بهبود تجویز کند. مصرف این داروها می تواند خطر عفونت ناشی از عمل جراحی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد یا به مدیریت درد یا ناراحتی کمک کند. بسیار حائز اهمیت است که تمام داروهایی را که پزشک برای تسریع بهبودی شما تجویز می کند را مصرف کنید.
همچنین باید از ایجاد اختلال در فرایند بهبودی بینی خود خودداری کنید. سپتوم سه تا شش ماه پس از جراحی نسبتاً پایدار می شود. برخی تغییرات هنوز هم می توانند تا یک سال بعد اتفاق بیفتند. برای جلوگیری از این امر، تا حد امکان از ضربه زدن به تیغه بینی خود خودداری کنید.
پس از عمل جراحی بینی، می توانید با رعایت نکات زیر به بهبودی کمک کنید:

♦   از فین کردن بینی جدا اجتناب کنید.

♦   هنگام خواب سر خود را بالا بیاورید.

♦   از ورزش های سنگین از جمله ورزش های هوازی خودداری کنید.

♦    از پوشیدن لباس های یقه دار اجتناب کرده و لباس دکمه دار بپوشید

آنچه می توان از عمل انحراف بينی انتظار داشت

عمل انحراف بینی با کوتاه کردن، تغییر موقعیت و جایگزینی غضروف یا استخوان، تیغه بینی را صاف می کند. جراح از طریق برش های داخل بینی عمل می کند. گاهی لازم است برش کوچکی بین سوراخ های بینی ایجاد شود.
اگر استخوان‌های بینی کج هستند و تیغه بینی را به یک طرف فشار می‌دهند، ممکن است لازم باشد برش‌هایی در سطح استخوان‌های بینی ایجاد شود تا آن‌ها در جای خود قرار گیرند. گرافت های اسپریدر، نوارهای تقویت کننده کوچکی از غضروف هستند که می توانند برای اصلاح تیغه بینی دارای انحراف در شرایطی که در امتداد پل بینی مشکل وجود دارد، استفاده شوند. گاهی این موارد برای صاف کردن موثر سپتوم ضروری هستند.

مناسب‌ترين سن عمل بينی چقدر است؟

در خصوص مناسب‌ترین سن عمل بینی مرتبط با انحراف تیغه بینی یا سپتوپلاستی باید بگوییم که معمولاً در کودکانی که هنوز در حال رشد هستند، این معضل دیده نمی شود، مگر اینکه علائم بسیار شدید باشد، زیرا سپتوم حاوی "مرکز رشد" بینی است. بنابراین، سن عمل بینی سپتوپلاستی بیشتر در سنین نوجوانی یا بزرگسالی (حداقل 16 سالگی در دختران و 17 تا 18 سالگی در پسران) است.

عمل پوليپ بينی به چه نحوی انجام می شود؟

پولیپ به توده های غیرسرطانی یا خوش خیمی گفته می‌شود که احتمالاً مشابه خوشه انگور پدیدار می‌شود. این پولیپ‌ها احتمالاً در حوالی جلو یا نوک بینی یا ناحیه دورتر و داخل سینوس های فرد ایجاد می‌شوند.
پدیدار شدن پولیپ داخل بینی می تواند علائمی ایجاد کند که بر کیفیت زندگی شما تأثیر می گذارد و نیازمند عمل پولیپ بینی، این علائم شامل موارد ذیل است:

♦   از دست دادن حس بویایی

♦   فشار بینی

♦    گرفتگی بینی

♦   عفونت های سینوسی

عمل پولیپ بینی معمولاً زمانی به عنوان یک رویکرد درمانی مناسب در نظر گرفته می‌شود که سایر رویکردهای درمانی موجب رفع این علائم نشوند. جراحی برداشتن پولیپ بینی تحت عنوان پولیپکتومی شناخته می شود.
چنانچه سیگار می کشید یا سابقه خونریزی یا شرایطی مانند مشکلات شدید ریوی یا قلبی دارید، احتمالاً این عمل پولیپ بینی مناسب نباشد. با این حال مشاوره با یک متخصص بینی می تواند توصیه کند که آیا پولیپکتومی برای شما مناسب است یا خیر.
با وجود آنکه علائم به طور چشمگیری ممکن است رفته رفته بهبود بیابد، با این حال پولیپ های اغلب به تدریج رشد می کنند.
در طی عمل پولیپ بینی جراح پولیپ ها را از پوشش مجاری بینی و سینوس ها خارج می شود. برای پولیپ‌های بزرگی که جلوی بینی پدیدار می‌شود، پزشک متخصص احتمالاً بتواند با استفاده از ابزاری به نام میکرودبریدر این پولیپ‌ها را خارج کرده و هم‌زمان بافت برداشته را ساکشن می‌کند. به این فرآیند جراحی پولیپکتومی داخل حفره بینی گویند.
حال آنکه برای خروج پولیپ‌های بسیار کوچک که در عمیق‌ حفره بینی نفوذ کرده و به آسانی در دسترس نیستند، احتمالا نیاز به عمل پولیپ بینی در اتاق عمل با کمک بیهوشی داشته باشید.
برای این روش عمل پولیپ بینی کم تهاجم، پزشک با کمک یک آندوسکوپ لوله کوچکی با نور و دوربین در انتهای آن جراحی برداشتن پولیپ را انجام می‌دهد. با آندوسکوپ، پزشک ابتدا پولیپ های بینی را شناسایی کرده، سپس با استفاده از ابزارهای کوچک آنها را برمی دارد.

سخن پايانی

عمل انحراف بینی جراحی داخل بینی است  که به منظور رفع انحراف تیغه بینی منحرف شده صورت گرفته است. سپتوم یا تیغ بینی داخل بینی را به دو حفره یا سوراخ بینی جدا می کند.
تیغه بینی انحرافی به تیغه‌ای گفته می‌شود که به جای آنکه صاف باشد، کج یا خمیده است و می تواند یک یا هر دو سوراخ بینی را مسدود کند و در جریان هوا اختلال ایجاد کند. سپتوم ممکن است در اثر آسیب منحرف شود، اما حتی ممکن است از بدو تولد دارای انحراف باشد. در مقاله حاضر علاوه بر جراحی مرتبط با انحراف بینی در خصوص سن عمل بینی، عمل پولیپ بینی و حتی احتمال بروز انحراف بینی بعد از عمل نیز اطلاعاتی ارائه کرده‌ایم.
 

دکتر محمدکاظم شاهمرادی

متخصص جراحی عمومی، جراح متخصص زیبایی